Tuchtraad voor rechters is bittere noodzaak

Wie corrigeert de rechter? Dat doen de rechters zelf. Waar andere beroepsgroepen een onpartijdige waakhond of toezichthouder hebben ingesteld, keurt bij de rechterlijke macht de slager nog steeds zijn eigen vlees. Anders dan tuchtraden op de financiële markt, in de verzekeringsbranche of bij de KNVB, is onze rechterlijke macht uitgesloten van een vorm van tuchtrechtspraak. Want, zo redeneert men, de rechterlijke macht moet opereren in volstrekte onafhankelijkheid.

Maar dat betekent natuurlijk niet dat zij niet gecontroleerd zou moeten worden. Een belanghebbende die zich nu wil beklagen over een beslissing, onheuse bejegening of de integriteit van een rechter, moet zich volgens het bestaande klachtrecht melden bij het desbetreffende gerecht en daarna bij de procureur-generaal van de Hoge Raad. Kortom, bij de rechterlijke macht zelf. Volgens het laatste gepubliceerde jaarverslag van de Hoge Raad werden in 2017 in totaal 93 klachten tegen rechters ingediend.

In de gevallen die bij ons burgercomité worden aangedragen gaat het soms om zeer onbeschoft en ontoelaatbaar gedrag. Van het opzettelijk noemen van de achternaam van het slachtoffer (die anoniem wenste te blijven), het compleet negeren van nabestaanden tijdens tbs-verlengingszittingen, het niet vragen naar verhinderdata van slachtoffers, tot aan een rechter die tijdens het voorlezen van een slachtofferverklaring gewoon zit te appen. Maar ook vooringenomenheid komt helaas regelmatig voor. Zoals in de zaak van de Afghaan die een zwakbegaafd meisje had verkracht en een milde straf kreeg omdat hij anders zijn verblijfsvergunning zou kwijtraken. De rechter, bleek later, heeft een verleden als asiel-activist.

Of neem Rinus Otte, de raadsheer die verzuimde om tbs op te leggen aan Michael P de latere moordenaar van Anne Faber. In een eerder interview had Otte gezegd ‘een groeiende afkeer van tbs te hebben’. Voor de nabestaanden is zoiets natuurlijk onverteerbaar. Zo’n kwestie schreeuwt om een oordeel van een onafhankelijke derde.

In een tuchtcollege kan bijvoorbeeld een hoogleraar plaatsnemen, een politieman, een psycholoog, een militair, noem maar op. Daarmee creëer je professionaliteit, gecombineerd met een gezonde frisse controlerende blik. Want nu controleren rechters niet alleen elkaar, ze worden ook voor het leven benoemd. Dat lijkt op een nomenklatoera, de heersende bestuurlijke elite van de Sovjet-Unie in begin 20e eeuw die geen buitenstaanders toeliet.

Net zoals andere beroepsgroepen zich dienen te verantwoorden bij een onafhankelijke toezichthouder, dient het toezicht op het functioneren van rechters wat ons betreft ook onafhankelijk georganiseerd te zijn. Juist omwille van het belang van het vergroten van het vertrouwen in de rechterlijke macht en de rechtsstaat is het essentieel dat rechters niet zichzelf blijven controleren.

Tuchtrecht is bedoeld om de kwaliteit en neutraliteit van de beroepsuitoefening te bevorderen en te bewaken. Een tuchtraad voor rechters kan vragen en verzoeken van slachtoffers en andere belanghebbenden behandelen en in gevallen van onheuse bejegening of foutieve beslissingen door rechters overgaan tot berisping, schorsing, overplaatsing of ontslag. Het bestaan ervan zal op het gedrag van rechters op zichzelf al een disciplinaire werking hebben.

Wij zullen het Kabinet daarom oproepen werk te gaan maken van het optuigen van een tuchtraad voor de rechterlijke macht. Niet omdat rechters geen fouten mogen maken, maar omdat scherp en onafhankelijk toezicht op hun handelen de kwaliteit van ons rechtssysteem ten goede komt.

Joost Eerdmans
Voorzitter Burgercomité tegen Onrecht